Pałuki

Pałuki to region leżący na północy Wielkopolski pomiędzy rzekami: Notecią i Wełną. Pod względem geograficzno-przyrodniczym Pałuki obejmują północna część Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i Wysoczyzny Gnieźnieńskiej. Obszar Pałuk wynosi w przybliżeniu 2000km. Teren Pałuk jest uznawany za miejsce najstarszego osadnictwa na terenie dzisiejszej Polski.

Nazwa

Termin Pałuki wywodzi się prawdopodobnie od wyrazu łuk, łęk, łęg, oznaczającego trawiastą nizinę pomiędzy gruntami ornymi lub od łukowatego kształtu niewielkich, ale wszechobecnych w tym rejonie wzniesień. Pojawiła się ona po raz pierwszy w źródłach w XIV – u x. Czarnkowskiego, a niedługo później i u Jana Długosza jako terra Palucacensis.

Terytorium

Pałuki utożsamia się z przedrozbiorowym powiatem kcyńskim (częścią województwa kaliskiego, a od 1768 r. gnieźnieńskiego). na północy Pałuki odgranicza od Krajny rzeka Noteć na wschodzie Pałuki odgranicza od Kujaw również Noteć na południu Pałuki oddziela od reszty ziemi kaliskiej rzeka Jezioro Chomiąskie, Jezioro Gąsawskie oraz rzeka Wełna począwszy od Jeziora Rogowskiego na zachodzie Pałuki oddzielają od ziemi poznańskiej (w przybliżeniu) rzeki: Rudka, Tyśmienica (Dymnica) oraz Margoninka

Tak wyznaczony obszar liczy 2 156 km².

Historia

Polska sama

Pod koniec I tysiąclecia Pałuki miało zamieszkiwać plemię Pałuczan, które podporządkowało się Polanom. W tym też czasie przewodnią rolę od Biskupina przejęło zapewne Łekno, które było stolicą kasztelanii (jak podaje Bulla Gnieźnieńska z 1136). W 1227 w Gąsawie miał miejsce słynny zjazd książąt polskich, na którym zamordowano ostatniego seniora, Leszka Białego. W tym też czasie lokowano Kcynię oraz Żnin, które stały się kasztelaniami. W 1314 Pałuki znalazły się w granicach Polski odrodzonej po rozbiciu dzielnicowym. Za Kazimierza Wielkiego rozwijały się prężnie i zyskiwały mieszkańców – prawa miejskie uzyskały wtedy Gołańcz, Szubin i Wenecja.

Polska w uniach

Pałuki przez dobre cztery wieki znajdowały się w granicach województwa kaliskiego. Wychowali się na nich w tym czasie m.in. utalentowany poeta, Janicjusz oraz pierwszy polski tłumacz Biblii – Jakub Wujek. Podczas potopu szwedzkiego bardzo dotkliwie ucierpiały. W 1768 trafiły do nowo powstałego woj. gnieźnieńskiego, lecz już po 4 latach zostały podzielone między Rzeczpospolitą a Prusy. W 1793 znalazły się już w całości pod zaborem pruskim. W 1794 zagościły na nich powstańcze wojska Jana Henryka Dąbrowskiego.

Czasy porozbiorowe

W 1807 Pałuki znalazły się w Księstwie Warszawskim, a w 1815 w Wielkim Księstwie Poznańskim (zwanym od 1848 Prowincja Poznań). Pochodzili stąd m.in. naukowcy bracia Śniadeccy. Objęła je Wiosna Ludów, kolonizacja niemiecka, strajki szkolne 1905-1906 oraz powstanie wielkopolskie, które szczególnie dało się we znaki Pałuczanom, lecz jednocześnie dzięki któremu powrócili na łono ojczyzny. W latach międzywojennych należały do województwa poznańskiego, a dzieliły się na powiaty: szubiński, wągrowiecki i żniński. Od 1939 do 1945 pozostawały pod okupacją niemiecką, a później znów w granicach Polski, podzielone między różne województwa. Na największe ośrodki miejskie wyrosły w XX w. Wągrowiec na zachodzie oraz Żnin na wschodzie.

Osadnictwo

Na terenie Pałuk znajduje się dziewięć miast: Kcynia, Żnin (stolica) i Wągrowiec (średnie) oraz Gołańcz, Szubin, Barcin, Łabiszyn, Margonin i Szamocin (małe), a także dwie wsie gminne: Wapno i Damasławek i ok. 300 sołeckich. Mieszkają tu 154 000 osób, co daje zagęszczenie ludności powyżej 70 osób na km².

Religia

Pałuki, będące początkowo pogańskie, zmieniły w średniowieczu swe oblicze na katolickie. Zasadniczo przez całe ostatnie tysiąclecie należały do archidiecezji gnieźnieńskiej. W XII w. (dokładna data sporna) założono w [[Łekno (województwo wielkopolskie) |Łeknie]] jedno z pierwszych w Polsce opactw cysterskich. W tym też okresie kasztelania żnińska była własnością arcybiskupa. W następnych wiekach sprowadzono m.in. relikwie Krzyża Św. do kcyńskiej fary, a Bernardynów do Wągrowca. Reformacja nie zaznaczyła się na nich wyraźnie. Obecnie zdecydowana większość Pałuczan to katolicy, choć nie wyróżniają się jako całość szczególną wiarą. Na owym terenie znajdują się dekanaty: chodzieski (mniejszość), damasławski, kcyński, szubiński (większość), wągrowiecki i żniński. Od 2004 północne parafie należą do nowej diecezji bydgoskiej.

Geografia fizyczna

Pałuki, położone na Wysoczyźnie Gnieźnieńskiej i częściowo w Pradolinie Toruńsko-Eberswaldzkiej. Szczycą się ponad setką bogatych w ryby jezior. Temperatury roczne nie przekraczają 8 stopni Celsjusza, a opady należą do najniższych w Polsce, oscylując wokół 500 mm. Poza granicznymi nie ma większych rzek – co najwyżej Gąsawka i Nielba. Około połowa regionu znajduje się w dorzeczu Noteci, a reszta – Wełny (prawych dopływów Warty). Wielką osobliwością geograficzną na skalę światową jest szczególna postać bifurkacji w postaci skrzyżowania się nurtów dwóch rzek – Wełny i Nielby w Wągrowcu. Najniżej położonym miejscem jest ujście Margoninki do Noteci (48 m n.p.m.), a najwyższym wzniesieniem szczyt Chełminki na północ od Kcyni (161 m n.p.m.). Przeciętna wysokość wynosi ok. 100 m n.p.m. Gleby wykazują się najczęściej dobrą przydatnością rolniczą, wobec czego przeważają na nich grunty orne – zdecydowanie najsilniej zalesione są rubieże tej krainy.

Turystyka

Najciekawszymi miejscowościami na Pałukach są:

Gołańcz – muzeum w gotycko-renesansowym zamku, dwa kościoły: gotycki i renesansowy, średniowieczne mury, barokowe kamienice
Kcynia – barokowy kompleks pokarmelicki, renesansowy kościół, ośrodek folkloru
Żnin – muzeum w gotyckiej wieży, gotycki kościół św. Floriana, muzeum w barokowej sufraganii
Wenecja – Muzeum Kolei Wąskotorowej, ruiny gotyckiego zamku, neogotycki kościół
Biskupin – rekonstrukcja starożytnego grodu, doroczny festyn archeologiczny, skansen ludowy, muzeum prahistorii

A oto inne miejsca godne zwiedzenia:

Wągrowiec – barokowy zespół pocysterski, gotycka fara
Łekno – gotycki kościół, grodzisko z ekspozycją wykopalisk
Sobiejuchy – neoklasycystyczny pałac z parkiem
Tarnowo Pałuckie – kościół drewniany z polichromią
Kołybki – francuski dwór z parkiem
Grocholin – renesansowy dwór obronny, klasycystyczny pałac
Słupy – klasycystyczny pałacyk
Jaktorowo – drewniany kościółek
Chwaliszewo – neoklasycystyczny dwór
Margonin – barokowy kościół, letnisko
Margonińska Wieś – neogotycki pałac z muzeum Wybickiego i parkiem
Srebrnogóra, sive Srebrna Góra – klasycystyczny dwór
Żoń – drewniana świątynia
Smuszewo – eklektyczny pałac
Zalesie Pałuckie – dwór
Szubin – renesansowy zamek
Grochowiska Szlacheckie – klasycystyczny pałac
Marcinkowo Górne – pomnik Leszka Białego, pierwotnie barokowy dwór
Marcinkowo Dolne – eklektyczny dwór
Stępuchowo – neorenesansowy dwór
Chojna Pałucka – drewniany kościółek
Redgoszcz – pałac w stylu francuskim

Source: http://paluki.ovh.org

» Odpowiedz

Opinie i komentarze (0)

Jeśli szukasz kredyt lub pożyczki na swój wymarzony i wgzotyczny wyjazd skorzystaj z oferty naszych partnerów finansowych, serwisów 7kredyt.pl oraz Internetowego Domu Kredytowego KredytHouse.pl